PE » Bezpieczeństwo jako kategoria politologiczna

Pragnienie bezpieczeństwa, zaraz po potrzebach fizjologicznych, jest najważniejszą – pierwotną potrzebą człowieka. Pierwotną, ponieważ człowiekowi i ludzkim gromadom od zawsze towarzyszył strach. Strach przed nieznanymi czy niemożliwymi do opanowania zjawiskami przyrody, również strach przed innymi ludźmi. Tak więc poczucie bezpieczeństwa jest w istocie potrzebą wyzwalania się od strachu. Podświadome dążenie do fizycznego zabezpieczenia ludzkiego bytu, towarzyszy człowiekowi od początków jego istnienia. Bezpieczeństwo jako aktywność ludzi i instytucji władzy państwowej w celu uwolnienia się od strachu przed różnymi zagrożeniami jest przedmiotem badań wielu nauk. Bezpieczeństwo stanowi element zainteresowania takich dziedzin nauk społecznych (poza nauką o polityce), jak nauki ekonomiczne (ekonomia i nauki o zarządzaniu) oraz nauki prawne.

Kategoria bezpieczeństwa politycznego stanowi jedną z teoretycznych perspektyw postrzegania polityki. Polityka to najkrócej sztuka rządzenia państwem, którego jednym z podstawowych zadań jest zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom i instytucji państwa. Odwołując się, za Krzysztofem Załuckim do łacińskiej etymologii słowa bezpieczeństwo – sine cura (securitas) – co znaczy „stan bez trosk, kłopotów”, bezpieczeństwo w skrócie możemy rozumieć jako stan braku zagrożenia – potrzebę jego zapewnienia. Według Ryszarda Zięby w naukach społecznych, bezpieczeństwo służy zaspokojeniu takich potrzeb, jak: istnienie, przetrwanie, tożsamość, niezależność, spokój oraz pewność funkcjonowania i rozwoju. Jest, zatem fundamentalną potrzebą człowieka, państwa i systemów międzynarodowych. Analizując typologie bezpieczeństwa, możemy zaobserwować istotność terminu bezpieczeństwo dla polityki narodowej i międzynarodowej państw oraz innych uczestników stosunków międzynarodowych – niepaństwowych.

Bezpieczeństwa nie należy jednoznacznie wiązać z kwestiami militarnymi. W zglobalizowanym świecie wydaje się, iż bezpieczeństwo rozumiane w kategoriach wojskowych nieco traci na znaczeniu. Koniec zimnej wojny, przeistoczenie się świata z układu bipolarnego na multilateralny spowodowało, iż priorytetowym rodzajem bezpieczeństwa dla większości państw stało się bezpieczeństwo energetyczne i ekonomiczne. W badaniach nad pojęciem bezpieczeństwa, typologii, rozróżnień i dyskusji jest bardzo wiele. Niewątpliwie, jednym z ciekawszych poglądów jest rozróżnienie bezpieczeństwa – security – a bezpieczeństwa – safety – które opisał Sławomir Czapnik. Wskazując na odmienne postrzeganie zagrożeń, dla głębszego zrozumienia pojęcia bezpieczeństwa oraz konieczność badań nad bezpieczeństwem w różnych obszarach nauk społecznych. Wspomniana sztuka rządzenia państwem nierozerwalnie wiąże się z pojęciem władzy politycznej. Najistotniejszą funkcją władzy jest funkcja ochronna. Nieco odmienne postrzeganie władzy politycznej przedstawia Yves Rene Simon w książce „Ogólna teoria władzy”. Wg. Y.R. Simona władza to „siła odpowiedzialna za zjednoczenie wspólnego działania przez reguły wiążące wszystkich”. Zatem, bezpieczeństwo polityczne w myśli wyżej wymienionych kategorii władzy politycznej, sprowadza się do wspólnego działania, zorganizowanego w ramach obowiązujących reguł prawa w przestrzeni wewnętrznej (krajowej) i zewnętrznej (międzynarodowej).

Wyraźny związek bezpieczeństwa z instytucją państwa, władzą polityczną, politykami sektorowymi oraz polityką zagraniczną, dobitnie świadczy, iż bezpieczeństwo należy rozpatrywać przez pryzmat nauk o polityce, jako jedną z możliwych ujęć analitycznych. Złożoność pojęcia bezpieczeństwa, jego wielowymiarowy charakter oraz interdyscyplinarność powodują, iż bezpieczeństwo stało się przedmiotem badań wielu dziedzin i dyscyplin nauki. Kategoria bezpieczeństwa analizowana z perspektywy politologicznej powinna obejmować swoim zakresem takie zjawiska, jak wspomniana władza polityczna, bezpieczeństwo systemu politycznego, partie polityczne i ich wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa państwa i obywateli etc. W sferze zewnętrznej działalności politycznej państwa poddane analizie powinny być: polityka zagraniczna, zapewnienie bezpieczeństwa suwerenności państwa oraz nienaruszalności granic. Ponadto prawa obywateli, funkcjonowanie państwa (jako podstawowej politycznej organizacji społeczeństwa, jak również bezpieczeństwo procesu wyborczego oraz ochrona zadań wykonywanych przez organy państwowe, wchodzi w skład pojęcia bezpieczeństwa politycznego państwa. Kategoria bezpieczeństwa jest zatem jedną z podstawowych i najważniejszych kategorii w naukach o polityce.

Źródła:

Maziarz B., Bezpieczeństwo w perspektywie nauk o polityce [w:] Polskie misje wojskowe. Ujęcie interdyscyplinarne, red. B. Maziarz, Toruń 2013.
Czapnik S., Bezpieczeństwo (security) kontra bezpieczeństwo (safety). Odmienne postrzeganie zagrożeń, [w:] Problemy bezpieczeństwa współczesnego świata, red. E. Trela-Mazur, Opole 2009.
Simon Y.R., Ogólna teoria władzy, Kraków 1998.