Polska granica z Litwą jest zdecydowanie najkrótszym odcinkiem polskiej granicy państwowej, liczy bowiem 104,38 km. Litwa jest też terytorialnie i ludnościowa mniejsza Polski, terytorium tego państwa obejmuje 65,3 tys. km2, tyle zatem co województwo mazowieckiego i wielkopolskie razem wzięte, ludność zaś liczy nieco ponad 2,8 mln, co odpowiada wielkości województwa dolnośląskiego. Te dwie wartości mają oczywiście przełożenie na różnice gospodarcze i wielkościach PKB (Produktu Krajowego Brutto), polska gospodarka jest aktualnie ok. 10-krotnie większa od litewskiej.
Polsko-litewskie związki historyczne sięgają końca XIV w., kiedy w 1385 r. oba kraje, zawarły unię w Krewie, tworząc wtedy jedno z największych i najsilniejszych państw europejskich. Unia polsko-litewska miało dalekosiężne skutki dla obu państw, społeczeństw i wzajemnej kultury. Polska dzięki unii personalnej zyskała dynastię panującą, która zapewniła przez następne dwa stulecia stabilność rządów, Litwa przyjmując chrześcijaństwo rozpoczęła proces modernizacji i została włączona w krąg państw kultury śródziemnomorskiej. Unia krewieńska została pogłębiona unią lubelską – realną w 1569 r., na podstawie której Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie przeobraziły się w Rzeczpospolitą Obojga Narodów i w tym kształcie przetrwało do 1795 r., kiedy III rozbiór spowodował zniknięcie kraju z map Europy na okres do końca I wojny światowej.
Istnienie unii polsko-litewskiej dla obu krajów był okresem apogeum znaczenia międzynarodowego, na przełomie XVI i XVII w. Rzeczpospolita osiągnęła swoje maksymalne terytorium wynoszące ok. 1 mln km2. W skład terytorium ówczesnego państwa polsko-litewskiego wchodziło większość terytorium współczesnej Polski, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Łotwy, a ludność licząca wtedy ok. 11 mln, czyniła zeń główne państwo Europy Wschodniej. Wiek XVI w., kiedy rządy sprawowali ostatni Jagiellonowie – Zygmunt I Stary i Zygmunt II August jest określany złotym wiekiem polskiej kultury. Z gospodarczego punktu widzenia okres ten zapisał się jako czas, kiedy unia polsko-litewska należała do grona największych producentów zboża na europejskim kontynencie. W okresie rozkwitu obu krajów rozpoczęły się jednak procesy, które nawet współcześnie negatywnie rzutują na wzajemne relacje. Mimo, iż unia polsko-litewska, zwłaszcza po jej pogłębieniu z 1569 r. zakładała równość obu części składowych państwa, to jednak elita władzy – stan szlachecki był polski lub podlegał polonizacji, marginalizując przy tym znaczenie innych kultur i języków. Wprawdzie w historiografii podkreśla się, że unia polsko-litewska była krajem wielokulturowym i tolerancyjnym, to nie była jednak w stanie wypracować mechanizmów łagodzenia sporów na tle kulturowym i religijnym, konsekwencje tych zaniedbań stały się widoczne w XIX w. i w czasie istnienia II Rzeczpospolitej.
Upadek I Rzeczpospolitej był upadkiem polskiej i litewskiej państwowości. XIX-wieczne wspólne zmagania Polaków i Litwinów od odzyskanie niepodległości w obu powstaniach narodowych (1830/31 i 1863/64) mogły wskazywać, że przyszłe suwerenne państwo obu narodów będzie również unią. Przykładem przenikania się polskich i litewskich marzeń o niepodległości jest mickiewiczowska polska epopeja narodowa, która w pełnym brzmieniu ma tytuł „Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”. Mimo tego, drogi Polaków i Litwinów do niepodległości, odzyskanej w 1918 r. rozeszły się. Różnice pomiędzy oboma narodami pogłębiły kolejne lata. Za sprawą tzw. buntu Żeligowskiego w 1922 r. zajęto Wilno, włączając to miasto w skład II RP. Aż do 1938 r. oba kraje nie utrzymywały stosunków dyplomatycznych, a ich zainicjowanie w przededniu wybuchu II wojny światowej, było wynikiem polskiego szantażu. II wojna światowa nie rozwiązała wzajemnych sporów, po jej zakończeniu Litwa weszła w skład ZSRR, Polska stała się zaś państwem satelickim Związku Radzieckiego.
Nowy rozdział w historii wspólnego sąsiedztwa rozpoczął się dopiero w 1991 r., kiedy III RP nawiązała stosunki dyplomatyczne z Republiką Litewską. Pamięć o złych doświadczeniach relacji bilateralnych z okresu międzywojennego, sprawiła, że traktat o dobrosąsiedzkich stosunkach podpisano dopiero w 1994 r. – najpóźniej ze wszystkich polskich sąsiadów. Podkreślono w nim, że obie strony wyrażają żal i potępiają wydarzenia okresu po zakończeniu I wojny światowej, kiedy we wzajemnych relacjach uciekano się do przemocy. Mimo tego wzajemne relacje nie cechowały się w ostatnich 30 latach przyjacielską intensywnością. Choć oba kraje są członkami Unii Europejskiej i NATO (Litwa od 2004 r.) Podobnie rzecz się ma w odniesieniu do wielkości wymiany handlowej, eksport do Litwy stanowi jedynie 1,5% całego polskiego eksportu, a importu, odpowiednio 0,7%. Agresja rosyjska wobec Ukrainy w 2022 r. może być impulsem do dalszego rozwoju wzajemnych relacji, intensyfikacji wymiany handlowej i odnalezieniu tożsamych interesów wobec zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego.
Litwa