Długość granicy z Ukrainą wynosi 535,18 km, jej przebieg został ustalony po II wojnie światowej i był wynikiem przemian geopolitycznych jakie wtedy nastąpiły. Granica z Ukrainą ma współcześnie dodatkowe znaczenie, jest bowiem wschodnią granicą dwóch najpotężniejszych ugrupowań międzynarodowych, jednoczących państwa zachodnie w politycznym, prawnym, ekonomicznym i militarnym sojuszu: Unii Europejskiej i NATO. Polsko-ukraińskie sąsiedztwo to wielowiekowa historia, bogata w dzieje współpracy, sporów, ale i braterskiego sojuszu. Wzajemne relacje zyskały wyjątkowe znaczenie w 2022 r., gdy po ataku Rosji na Ukrainę, Polska stała miejscem, gdzie miliony Ukraińców znalazły wsparcie, opiekę i realną pomoc.
24 lutego 2022 r. jest cezurą dla polsko-ukraińskiego sąsiedztwa, które nie zawsze miało charakter dobrosąsiedzkich relacji. Wojna Polakom nie tylko uzmysłowiła znaczenie obecności ich kraju w Unii Europejskiej i NATO dla bezpieczeństwa ich kraju, wprowadziła w obszar polsko-ukraińskich nową jakość, opartą na - w istocie - braterskiej pomocy.
Losy Polaków i Ukraińców splatały się na przestrzeni dziejów wielokrotnie, przez wiele wieków oba narody tworzyły wspólny organizm państwowy, choć nie bez nieporozumień czy konfliktów. Polacy i Rusini, jak kiedyś określano mieszkańców dzisiejszych obszarów Ukrainy, choć bliscy sobie kulturowo zajmowali w czasach I Rzeczpospolitej, ale i w okresie międzywojennym (1918 – 1939) inne miejsca a strukturze społecznej. Polacy zarówno w I Rzeczpospolitej, jak i w II RP stanowili dominującą większość w wymiarze politycznym, kulturowym i ekonomicznym. Ta nie równowaga była naturalną przyczyną sporów i nieporozumień na płaszczyźnie narodowej. Było to widoczne w szczególności w II połowie XIX w., kiedy krystalizowały się tożsamości narodowe a Polacy, jak również i Ukraińcy zaczęli siebie coraz silniej identyfikować przez pryzmat przynależności do określonej grupowy narodowej. Tożsamość polska i ukraińska, choć w wielu aspektach podobna rozwijała się w kontrze do siebie. Zrodzony wtedy obustronny nacjonalizm, choć spajał wspólnotę, był dla drugiej zagrożeniem. Poprzednie pokolenia gorzej radziły sobie z rozwiązywaniem sporów i konfliktów na tym tle, czego przykładem jest niestety doświadczenie funkcjonowania wielokulturowego społeczeństwa II Rzeczpospolitej.
Najbliższa nam, w sposób oczywisty dwudziestowieczna historia wspólnego sąsiedztwa jest zarazem okresem wzlotów i upadków polsko-ukraińskiego braterskiego sojuszu. Z jednej strony pamiętamy epizod z 1920 r. w postaci wyprawy kijowskiej, czyli próby pomocy ze strony odrodzonego po I wojnie światowej państwa polskiego w budowie niepodległego państwa ukraińskiego. Z drugiej natomiast polityka II RP wobec Ukraińców, wówczas najliczniejszej mniejszości narodowej ówczesnej Polski, przyczyniła się do wzrost narodowych antagonizmów i postaw nacjonalistycznych. Ich eskalacja nastąpiła w czasie II wojny światowej, kiedy polityka okupantów, zwłaszcza niemieckiego była nakierowana na pobudzanie postaw ksenofobicznych i skrajnie wrogich. Tragedia polskiej ludności na Wołyniu, była efektem zarażonych nienawiścią umysłów i czasów, kiedy pamięć o wspólnocie polsko-ukraińskich losów została wyparta brutalną polityką i propagandą. Lata 40. ubiegłego wieku to najczarniejszy okres wzajemnych relacji i cierpienia, które były udziałem obu narodów. W rozpracowaniu rachunku krzywd i odszukiwaniu źródeł wspólnoty dziejów nie pomógł okres komunizmu, który na negatywne, ale i pozytywne okresy wzajemnych relacji spuścił zasłonę milczenia.
Upadek komunizmu w Europie i rozpad Związku Radzieckiego przyniósł przełom także dla stosunków polsko-ukraińskich. Ważnym początkiem w nowym rozdziale sąsiedztwa było to, że Polska jako pierwsza uznała niepodległość Ukrainy w 1991 r.
W przyjętym 18 maja 1992 został podpisany między obu krajami Traktacie o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy, który do dziś pozostaje prawnomiędzynarodową podstawą kształtowania wzajemnych relacji. O ich wadze świadczy fragment preambuły dokumentu, w którym pada sformułowanie o „bratnich narodach”. Ostatnie dziesięciolecia obfitowały w wydarzenia, które służyły zbliżeniu obu narodów i budowaniu strategicznego sojuszu, warto tu wspomnieć o wspólnej organizacji Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 r., które było największym wspólnym przedsięwzięciem międzynarodowym i sportowym we wspólnej historii. W ostatnich latach dynamicznie zaczęła się rozwijać wymiana handlowa pomiędzy oboma krajami, w 2021 r. Polska była dla Ukrainy trzecim co do wielkości rynkiem zbytu, po Niemczech i Chinach.
Agresja rosyjska na Ukrainę rozpoczęta w 2014 r., której drugi zbrodniczy rozdział rozpoczął się w 2022 r. uświadomiła społeczności międzynarodowej jak ważne dla bezpieczeństwa obu krajów jest strategiczne partnerstwo, a integralność terytorialna i suwerenność Ukrainy ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa całej Europy. Polska pomoc i orędownictwo za prozachodnim kierunkiem rozwoju Ukrainy jest w tym kontekście nie tylko wyrazem wielowiekowej wspólnoty losów, ale i wyjątkowego bilateralnego braterstwa.
Ukraina