Parlament, który składa się z izby niższej – Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i izby wyższej – Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, sprawuje władzę ustawodawczą w Polsce. Na co dzień izby obradują osobno, ale są takie sytuacje, gdy zbierają się na wspólnym posiedzeniu, tworząc Zgromadzenie Narodowe. Na takim posiedzeniu przyjmuje się np. przysięgę nowo wybranego prezydenta.

 

Obie izby, Sejm i Senat, wybierane są na czteroletnią kadencję, która rozpoczyna się w dniu zebrania Sejmu na pierwsze posiedzenie. Wybory parlamentarne zarządza Prezydent RP. Za organizację i przeprowadzenie wyborów odpowiada Państwowa Komisja Wyborcza. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. Osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego nie może ubiegać się o mandat parlamentarny. Nie można też kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu. Strukturę obu izb, a także sposób ich działania określa regulamin.

 

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

 

Sejm RP jest najwyższym organem władzy ustawodawczej, jedynym mającym uprawnienia do tworzenia najwyższych aktów prawnych, czyli ustaw. To właśnie na podstawie ustaw przyjmowane są inne akty prawne, które funkcjonują w polskim systemie prawnym np. rozporządzenia czy akty prawa miejscowego (uchwały).

 

W Sejmie RP zasiada 460 posłów. Są oni wybierani w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych. Posłowie tworzą kluby lub koła poselskie, ale mogą także pozostać niezrzeszeni. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.

 

Na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji wybierany jest Marszałek Sejmu, który kieruje pracami izby. Sejm obraduje na posiedzeniach, zwoływanych przez Marszałka. Posłowie pracują także w komisjach sejmowych: stałych, nadzwyczajnych lub śledczych. Regulamin Sejmu wprowadza także takie organy jak Prezydium Sejmu czy Konwent Seniorów.

 

Najważniejszą funkcją Sejmu jest wspomniana już funkcja ustawodawcza, czyli uchwalanie ustaw (m.in. ustawy budżetowej). Funkcja ta obejmuje również przyjęcie Konstytucji, czyli ustawy zasadniczej, określającej najważniejsze normy dla polskiego systemu prawa i ustroju państwa. Sejm powołuje (i odwołuje) organy konstytucyjne państwa – to funkcja kreacyjna. Najważniejszym przejawem tej funkcji jest udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów, czyli kluczowy moment w powoływaniu rządu. Sejm wybiera i powołuje na stanowiska m.in. członków Trybunału Stanu, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli czy Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Sejm sprawuje także kontrolę nad działaniem władzy wykonawczej.

 

W Sejmie IX kadencji, wybranym w 2019 r., są cztery kluby parlamentarne: KP Prawo i Sprawiedliwość, KP Koalicja Obywatelska – Platforma Obywatelska, Nowoczesna, Inicjatywa Polska, Zieloni, Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy (Nowa Lewica, PPS, Razem, Wiosna Roberta Biedronia), KP Koalicja Polska – PSL, UED, Konserwatyści. Marszałkiem Sejmu jest Elżbieta Witek (PiS).

 

Senat Rzeczypospolitej Polskiej

 

W izbie wyższej parlamentu zasiada 100 senatorów, którzy wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, w jednomandatowych okręgach wyborczych. Kadencja Senatu rozpoczyna się i kończy wraz z kadencją Sejmu. Do Senatu może kandydować każdy obywatel polski mający prawo wybierania (czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

 

Pracami Senatu RP kieruje Marszałek Senatu, który jest wybierany na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji. Senatorowie pracują w komisjach senackich oraz obradują na posiedzeniach zwoływanych przez marszałka. Tak jak posłowie, mogą tworzyć kluby lub koła senackie.

 

Senat zatwierdza ustawy uchwalane przez Sejm, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, wyraża zgodę na zarządzenie przez Prezydenta referendum ogólnokrajowego, a także na powołanie przez Sejm Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich czy Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

 

W Senacie X kadencji, wybranym w 2019 r., są cztery kluby parlamentarne. Największe to KP Prawo i Sprawiedliwość i KP Koalicja Obywatelska – PO, Nowoczesna, Inicjatywa Polska, Zieloni. Marszałkiem Senatu jest Tomasz Grodzki (KO-PO).

 

Czytaj także:

Władza ustawodawcza – parlament

26 października 2021